خانه متاورس ایران
خانه متاورس ایران
در آستانه دههٔ آینده، دنیای مجازی متاورس دیگر صرفاً عرصهٔ بازی یا سرگرمی نیست؛ بلکه بستر ظهور «فرهنگِ دیجیتال» و «تجربههای فرهنگی فراتر از صفحهنمایش» شده است. از بازدید مجازی موزهها تا بازسازی میراث فرهنگی در قلمرو واقعیت ترکیبی، این مقاله نگاهی دارد به چگونگی تحول تجربه فرهنگی، فرصتها و چالشهای متاورس در عصر ما.
تعاریف سنتی فرهنگ و تجربهٔ فرهنگی عمدتاً مبتنی بر فضاهای فیزیکی موزه، گالری، محفل هنری بودهاند. اما فناوریهایی چون واقعیت مجازی (VR)، واقعیت افزوده (AR) و ارتباط با بستر متاورس این امکان را فراهم کردهاند که «زیستنِ فرهنگی» در فضای دیجیتال نیز معنی پیدا کند.
مطالعهای نشان میدهد که متاورس در حوزهٔ میراث فرهنگی میتواند کاربران را با تجربهای تعاملیتر، هیجانانگیزتر و فراگیرتر مواجه سازد.
در ایران نیز نشستهایی مانند «پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات متاورس و آینده ارتباطات و رسانه» برگزار شده و نشان میدهد که این مفاهیم وارد فضای پژوهشی و رسانهای شدهاند.
در ادامه، مفهوم «متاورس فرهنگی»، فرصتها، نمونههای عملی، موانع و چشمانداز آینده را بررسی خواهیم کرد.
«متاورس فرهنگی» به معنای استفاده از فضای متاورس برای خلق، نمایش، تجربه و تعامل با محتوای فرهنگی شامل هنر، میراث، تاریخ، موزهها، و رویدادهای فرهنگی به گونهای است که فراتر از تجربهٔ صرفاً دیداری یا فیزیکی باشد.
برای مثال، مقالهای عنوان میکند که مدل معماریهایی چون XR، متاورس میتوانند «فراموششدگان فرهنگی» را بازسازی کنند و افراد را در محیطهایی مجازی که قبلاً قابلدسترس نبودهاند، قرار دهند.
همچنین، پژوهشی با عنوان «Metaverse for Cultural Heritages» چارچوبی ارائه میدهد برای نحوهٔ همگرایی دنیای فیزیکی و مجازی در این حوزه.
یکی از نمونهها، پروژهٔ Sharjah Archaeology Authority در امارات متحدهٔ عربی است که بستری در متاورس برای بازدید از سایتهای باستانی راهاندازی کرده است.
طبق یک بررسی گسترده، بیشتر از ۲٬۰۰۰ شرکتکننده در مطالعهٔ University of Glasgow ابراز کردند که تمایل دارند از مجموعههای موزهای از طریق فناوریهای XR و VR دسترسی یابند.
مطالعهای دیگر با موضوع «Digital Silk Roads» نشان میدهد که متاورس میتواند در گردشگری فرهنگی، آموزش فرهنگی و مشارکت جوامع محلی نقشآفرینی کند.
این نمونهها نشان میدهند که متاورس فرهنگی میتواند به:
دسترسی گستردهتر به میراث فرهنگی منجر شود (افرادی که امکان بازدید فیزیکی ندارند).
تجربهٔ تعاملیتر و جذابتر برای مخاطب فراهم کند (مثلاً راهنما با کاربر تعامل میکند).
آموزش و پژوهش فرهنگی را به سطوح جدیدی ببرد (مثلاً بازسازیهای مجازی یا سفرهای فرهنگی مجازی).
با تمام فرصتها، متاورس فرهنگی با چالشهایی نیز روبروست:
واقعیت و اصالت فرهنگی: مطالعهای نشان داده است که کاربران ممکن است تجربهٔ متاورسی را کمتر «اصیل» جلوه دهند نسبت به بازدید فیزیکی، مگر آنکه طراحی تجربه به خوبی انجام شود.
زیرساخت فنی و اقتصادی: ایجاد محیطهای مجازی با کیفیت بالا، سازگاری با فناوریهای مختلف XR، نیازمند سرمایهگذاری است.
حریم خصوصی، مالکیت و دادهها: در فضای متاورس، دادههای کاربر، تجربهٔ کاربر و محتوای تولیدشده باید تحت چارچوبهای اخلاقی و حقوقی قرار گیرد.
انبوهی از محتواهای فرهنگی در جهان هنوز دیجیتالی نشدهاند؛ تبدیل آنها به تجربههای متاورسی مستلزم زمان، تخصص و همکاری میان حوزههای فرهنگ و فناوری است.
به نظر میرسد متاورس فرهنگی در سالهای آینده به یک بخش جدانشدنی از تجربهٔ فرهنگی تبدیل شود؛ تجربهای که در آن موزهها، گالریها، نمایشگاهها، سفرهای فرهنگی و حتی تعاملات میانفرهنگی از صفحهنمایش فراتر خواهند رفت.
پیشبینی میشود که کاربران نه فقط مشاهدهگر باشند، بلکه در محیطهای متاورسی ایفای نقش کنند، محتوای فرهنگی خلق کنند و با میراث و هنر به صورت فعال تعامل داشته باشند.
در نتیجه، فرهنگ دیجیتال میتواند پیوند میان تاریخ، فناوری و جامعه را بازتعریف کند.
آیا متاورس فرهنگی یک رؤیاست یا واقعیت؟
پاسخ این است که اکنون در مرز واقعیت قرار دارد. فناوریها آماده هستند، پروژهها آغاز شدهاند، اما مسیر کامل تجربهٔ فراتر از صفحهنمایش هنوز در حال ساخت است. با این حال، آنچه مسلم است این است که متاورس فرهنگی فرصت بینظیری برای بازتعریف فرهنگ، تجربهٔ فرهنگی و مشارکت اجتماعی است اگر بتوانیم چالشها را بشناسیم، مهارتها را فراهم کنیم و آیندهای مسئولانه رقم بزنیم.
برای مطالعه مقالات بیشتر به سایت خانه متاورس ایران سر بزنید.
