در دومین مجمع ملی شهری در جمهوری آذربایجان (اکتبر ۲۰۲۵)، سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی جهان اسلام (ICESCO) چشماندازی راهبردی برای ساخت شهرهای هوشمند، پایدار و مقاوم در کشورهای اسلامی ارائه داد که با تمرکز بر برنامهریزی دادهمحور، فناوریهای نوین و حفاظت از میراث فرهنگی تدوین شده است.
در ژوئن ۲۰۲۵، ICESCO و «سازمان شهرهای عرب» (ATO) تفاهمنامه همکاری امضا کردند که محورهای آن شامل هوش مصنوعی، آیندهپژوهی شهری، و توسعه شهرهای مقاوم است.
دکتر سلیم الملیک، مدیرکل ICESCO، در این مراسم بر اهمیت سیاستگذاری شهری مبتنی بر میراث اسلامی ـ فرهنگی تأکید کرد و گفت این همکاری میتواند به ساخت شهرهایی پایدار، هوشمند و متکی به جامعه کمک کند.
در سخنرانی خود در مجمع آذربایجان، پروفسور رحیل قمر، رئیس بخش علم و محیطزیست ICESCO، به پروژه «Digital Twin of Marrakech» اشاره کرد. این پروژه با استفاده از فناوری دیجیتال، به حفاظت از میراث تاریخی، ترویج گردشگری و بهینهسازی برنامهریزی شهری کمک میکند.
وی تأکید کرد که این مدل دیجیتال میتواند در کشورهای اسلامی با زیرساخت محدود نیز بهکار گرفته شود، تا توسعه هوشمند به صورت عادلانه و پایدار پیش برود.
ICESCO برنامه بلندپروازانهای تدوین کرده که هدف آن پشتیبانی از کشورهای عضو برای ایجاد حداقل یک شهر هوشمند، پایدار و مقاوم تا سال ۲۰۳۰ است.
سیاستگذاریها و برنامههای این سازمان شامل:
تقویت برنامهریزی فضایی مبتنی بر داده و حرکت (mobility)
گسترش زیرساختهای دیجیتال و ظرفیت هوش مصنوعی در شهرها
برپایی آزمایشگاههای شهری (living labs) و رقابت نوآورانه برای استارتاپها
ارتقای همکاری بین دولتها، نهادهای محلی، دانشگاهها و بخش خصوصی برای توسعه پایدار

بخشی از چشمانداز ICESCO بر حفظ میراث فرهنگی و هویت اسلامی ـ شهری تأکید دارد. با استفاده از ابزارهایی مانند مدلهای شهر دیجیتال، سازمان میخواهد شهرهای اسلامی را به گونهای توسعه دهد که فناوری و سنت در هم تنیده شوند و نه در تضاد. این رویکرد نهتنها به حفاظت از بناهای تاریخی کمک میکند، بلکه مشارکت شهروندان در برنامهریزی شهری را نیز تقویت میکند.
ICESCO با معرفی «ICESCO Index of Cultural & Creative Technologies»، قصد دارد شاخصهای نوینی را برای ارزیابی شهرهای اسلامی هوشمند و خلاق تعریف کند.
این شاخص، فناوریهای پیشرفته مانند هوش مصنوعی، واقعیت مجازی، بلاکچین و شهر هوشمند را در بُعد فرهنگی و خلاق بررسی میکند و به کشورهای عضو در طراحی سیاستهای شهری مناسب کمک خواهد کرد.
چشمانداز ICESCO برای طراحی شهرهای اسلامی هوشمند بسیار بلندپروازانه است؛ اما اجرای این طرح با چالشهایی نیز روبروست:
زیرساخت ناهمگن: برخی کشورهای اسلامی هنوز زیرساخت دیجیتال قوی برای استقرار کامل شهرهای هوشمند ندارند.
حکمرانی دادهمحور: نیاز به ایجاد سیاستهای شفاف و مقررات برای مدیریت داده و استفاده پایدار از فناوری وجود دارد.
ظرفیت انسانی: تقویت دانش فنی، شهروندی و مشارکت محلی برای تحقق اهداف ICESCO ضروری است.
همپوشانی میراث و نوآوری: تلفیق حفظ میراث تاریخی با فناوری مدرن نیازمند برنامهریزی دقیق و حساس به بافت فرهنگی است.
با راهبرد تازه خود، ICESCO قصد دارد تحولی عمیق در شهرسازی کشورهای اسلامی ایجاد کند؛ تحولی که نه فقط فناورانه، بلکه فرهنگی، پایدار و انسانمحور است. همکاری با سازمانهای منطقهای مانند ATO، پروژههای دیجیتال میراثی و تعیین شاخصهای نوین برای ارزیابی شهرهای هوشمند، همگی نشاندهنده اراده ICESCO برای تأمین شهری سبز، هوشمند و مقاوم در جهان اسلام است. اگر این چشمانداز با جدیت دنبال شود، ممکن است تا سال ۲۰۳۰ بسیاری از کشورهای اسلامی شاهد توسعه شهری متوازن، پایدار و پیشرفته باشند.
برای مطالعه مقالات بیشتر به سایت خانه متاورس ایران سر بزنید.