خطرناک‌تر از جهش‌ارز؛ یادداشت مجتبی توانگر درباره ریشه‌های بحران ریال

سکوت خطرناک‌تر از جهش‌ارز

توانگر می‌نویسد: «آنچه این روزها بیش از جهش نرخ ارز مردم را نگران کرده، سکوت مسئولان اجرایی در برابر تحولات بازار است.» این سکوت، میدان را به شایعات و تحلیل‌های هیجانی سپرده و اعتماد عمومی را فرسوده کرده است.

ریشه‌های بحران

• کسری بودجه مزمن: خرج بیش از توان اقتصاد و تأمین کسری از بانک مرکزی، تورم اجتناب‌ناپذیر ایجاد کرده است.

• وابستگی بانک مرکزی به دولت: استقلال واقعی و شفافیت سیاست پولی شرط مهار انتظارات تورمی است.

• سیاست‌های ارزی تنبیهی: پیمان‌سپاری و نرخ‌های دستوری صادرات را تضعیف و بازار غیررسمی را تقویت کرده‌اند.

• نظام بانکی ناتراز: دارایی‌های موهوم و بنگاه‌داری گسترده، موتور خلق نقدینگی و فشار ارزی هستند.

• ضعف نظام مالیاتی: فرار مالیاتی و معافیت‌های رانتی، کسری بودجه را مزمن کرده و فشار بر ریال را افزایش داده است.

نقش اقتصاد دیجیتال و بلاک‌چین

توانگر تاکید می‌کند که رمز‌ارزهای معتبر و سازوکارهای تسویه دیجیتال می‌توانند فشار بر بازار نقدی ارز را کاهش دهند. سامانه‌های بلاک‌چینی شفافیت بازگشت ارز صادراتی را تضمین کرده و قراردادهای هوشمند امکان پوشش ریسک فعالان اقتصادی را فراهم می‌کنند.

بسته اقدامات فوری

او پیشنهاد می‌دهد دولت با ارائه بسته‌ای کوتاه‌مدت (۱ تا ۳ ماهه) سیگنال عقلانیت و ثبات بدهد، از جمله:

• لغو پیمان‌سپاری ارزی برای صادرکنندگان بزرگ

• تعیین مهلت بازگشت ارز حداقل ۱۸۰ روز برای صادرکنندگان کوچک

• امکان فروش مستقیم ارز صادراتی در بازار آزاد رسمی

• لغو بخشنامه‌های ارزی و جایگزینی با مقرره واحد

• محدود کردن رشد ترازنامه بانک‌های ضعیف

• پذیرش برخی رمزارزهای معتبر بین‌المللی برای تسویه تجاری

جمع‌بندی

توانگر نتیجه می‌گیرد: «بن‌بست وجود ندارد، بن‌بست زمانی ساخته می‌شود که جامعه در سکوت و ناامیدی رها شود. نجات ریال ممکن است، اگر شجاعت گفتن واقعیت و هزینه‌دادن برای اصلاح وجود داشته باشد.»