موفقیت فناوران ایرانی در پایش زیست‌محیطی خلیج فارس با نشانگرهای زیستی

دستاورد نوین در پایش دریایی

یک شرکت فناور مستقر در پارک علم و فناوری دانشگاه تهران، روش تازه‌ای برای پایش زیست‌محیطی دریاهای کشور ارائه کرده است. مصطفی اسدی‌فر، مدیرعامل این شرکت، اعلام کرد این فناوری با تکیه بر موجودات تک‌سلولی کفزی دریایی، امکان ارزیابی دقیق وضعیت آلودگی و شرایط اکولوژیک پهنه‌های آبی را فراهم می‌کند و می‌تواند در مدیریت پایدار منابع دریایی نقش مؤثری داشته باشد.

نشانگرهای زیستی و نقش فورامینیفرها

هسته اصلی این فناوری بر استفاده از «فورامینیفرها» استوار است؛ موجودات میکروسکوپی کفزی که نسبت به کاهش اکسیژن و تغییرات محیطی واکنش‌پذیری بالایی دارند. به گفته اسدی‌فر، همین ویژگی باعث شده فورامینیفرها به نشانگرهای زیستی قابل اتکا برای پایش آلودگی‌های دریایی تبدیل شوند و تغییرات زیست‌محیطی را سریع‌تر از بسیاری از روش‌های متداول آشکار کنند.

مکانیزم اجرا و مزیت رقابتی

در این روش، نمونه‌برداری از رسوبات کف دریا با استفاده از تله‌های رسوبی و در فواصل زمانی و مکانی مشخص انجام می‌شود. پس از انتقال نمونه‌ها به آزمایشگاه، موجودات زنده و مرده تفکیک شده و درصد زنده‌مانی آن‌ها به‌عنوان شاخص اصلی میزان آلودگی منطقه محاسبه می‌شود. این فرآیند در نقاط مختلف و با در نظر گرفتن جهت و سرعت جریان آب تکرار می‌شود تا الگوی پراکندگی آلاینده‌ها به‌دقت ترسیم شود. دسترسی گسترده فورامینیفرها در سراسر دریا، مهم‌ترین مزیت رقابتی این روش به شمار می‌رود.

کاربرد عملی در پرورش ماهی

یکی از مهم‌ترین کاربردهای این فناوری، مکان‌یابی بهینه برای استقرار قفس‌های پرورش ماهی در خلیج فارس است. اسدی‌فر توضیح داد انتخاب نادرست محل قفس‌ها می‌تواند در بلندمدت به آسیب‌های زیست‌محیطی و کاهش کیفیت و کمیت محصول منجر شود. این روش با شناسایی نقاط مناسب، هم به حفظ محیط‌زیست کمک می‌کند و هم بازدهی اقتصادی پرورش‌دهندگان را افزایش می‌دهد.

پایش آلاینده‌ها و پیش‌بینی انتشار

خلیج فارس همواره در معرض آلودگی‌های نفتی و فاضلاب‌های صنعتی و شهری قرار دارد. مدیرعامل این شرکت فناور تأکید کرد با استفاده از داده‌های حاصل از نشانگرهای زیستی و بهره‌گیری از مدل‌سازی جریان آب، می‌توان مسیر و سرعت انتشار آلاینده‌ها و حتی منبع احتمالی آن‌ها را پیش‌بینی کرد و پیش از بروز خسارات گسترده، راهکارهای کنترلی ارائه داد.

صرفه‌جویی اقتصادی و زمانی

در مقایسه با روش‌های رایج پایش زیست‌محیطی، این فناوری از نظر هزینه و زمان برتری قابل توجهی دارد. اسدی‌فر گفت بسیاری از روش‌های متداول نیازمند تجهیزات پیچیده و آزمایش‌های پرهزینه هستند، در حالی که نشانگرهای زیستی مورد استفاده در این روش به‌وفور در طبیعت یافت می‌شوند و فرآیند نمونه‌برداری و تحلیل آن‌ها ساده‌تر و سریع‌تر است.

چالش‌ها و نیاز به حمایت

با وجود موفقیت فنی، این شرکت فناور با چالش ورود به بازار و جلب اعتماد نهادهای بزرگ مواجه است. مدیرعامل شرکت «ژرف دریا زیست» مهم‌ترین مانع را دشواری ارتباط و عقد قرارداد با سازمان‌هایی مانند سازمان حفاظت محیط‌زیست، سازمان شیلات و وزارت جهاد کشاورزی دانست و تأکید کرد هرگونه حمایت نهادی می‌تواند به توسعه سریع‌تر این فناوری و حفاظت مؤثرتر از محیط‌زیست دریایی کشور کمک کند.

الگویی برای آینده پایش آبی

این دستاورد نمونه‌ای کاربردی از بهره‌گیری از زیست‌شاخص‌های بومی برای حل هم‌زمان یک چالش زیست‌محیطی و اقتصادی در خلیج فارس است. موفقیت این روش می‌تواند مسیر استفاده از فناوری‌های مشابه را برای پایش سایر اکوسیستم‌های آبی کشور هموار کند.

برای مطالعه مقالات بیشتر به سایت خانه متاورس ایران سر بزنید.