اقدامات رایزنی فرهنگی، فرصت‌سازی یا بازتولید نفوذ؟

اقدامات رایزنی فرهنگی، فرصت‌سازی یا بازتولید نفوذ؟

دفتر رایزنی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در گزارشی به «سیاست فرهنگی دیجیتال» پرداخته و آن را عرصه‌ای پرتنش معرفی کرده است؛ جایی که اهداف فرهنگی سنتی با منافع اقتصادی-فناورانه در تضاد قرار می‌گیرند. این تنش نشانگر چالش دیپلماسی فرهنگی در عصر دیجیتال است.

اندازه متن

۱. سیاست فرهنگی دیجیتال چیست و چرا اهمیت دارد؟

سیاست فرهنگی دیجیتال به معنای تدوین چارچوب‌هایی است که چگونگی تولید، انتشار، تبلیغ و ترویج محتوای فرهنگی در فضای دیجیتال را شکل می‌دهد. این سیاست، هم به نفع حفاظت از میراث فرهنگی و هم برای بهره‌برداری اقتصادی از فناوری‌های نوین اهمیت دارد. رایزنی‌های فرهنگی ایران در خارج از کشور  زیرمجموعه سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی (ICRO)  به‌طور فزاینده‌ای با چالش طراحی و اجرای این سیاست روبرو هستند.

۲. تنش میان هویت فرهنگی و منافع اقتصادی

در گزارش دفتر رایزنی فرهنگی، تأکید شده است که سیاست فرهنگی دیجیتال عرصه‌ای است که در آن دو منطق متفاوت به هم می‌رسند:

  • منطق فرهنگی سنتی: ترویج زبان فارسی، ادبیات ایرانی، هنر اسلامی و هویت دینی.

  • منطق اقتصادی-فناورانه: استفاده از پلتفرم‌های دیجیتال، تولید محتوای آنلاین، بازارهای فرهنگ‌محور و اقتصاد خلاق.
    این تنش زمانی ملموس‌تر می‌شود که رایزنی‌ها باید بین گسترش فرهنگی و بهره‌وری مالی با فناوری تصمیم‌گیری کنند. از یک سو، آن‌ها می‌خواهند میراث ایران را معرفی کنند؛ از سوی دیگر، به دنبال جذب مخاطب جهانی و هم‌زمان درآمد از طریق تولید دیجیتال هستند.

۳. اقدامات رایزنی فرهنگی: فرصت‌سازی یا بازتولید نفوذ؟

دفاتر رایزنی فرهنگی در کشورهای مختلف با استفاده از رسانه‌های دیجیتال، رویدادهای آنلاین و همکاری با دانشگاه‌ها سعی در ترویج فرهنگ ایرانی دارند. به گزارش سایت ICRO، در بعضی از نمایندگی‌ها، دوره‌های آموزشی و فرهنگی در قالب «رابطه فرهنگی-علمی» برگزار می‌شود. 
همچنین، این دفاتر با تولید برنامه‌های رسانه‌ای، انتشار متون فارسی و برگزاری نشست‌های ادبی و هنری در دیاسپورا تلاش می‌کنند تا حضور ایران در فضای دیجیتال فرهنگی را تقویت کننند.
این اقدامات، در عین حال که فرصتی برای دیپلماسی فرهنگی فراهم می‌کنند، می‌توانند به منبعی برای نفوذ نرم نیز تبدیل شوند.



۴. چالش‌ها و نگرانی‌ها در دیپلماسی دیجیتال

چند نگرانی کلیدی در اجرای سیاست فرهنگی دیجیتال توسط رایزنی فرهنگی ایران وجود دارد:

  • مزاحمت استراتژیک بین منافع فرهنگی و اقتصادی: آیا اولویت با ترویج هویت فرهنگی است یا توسعه بازار فرهنگی دیجیتال؟

  • پایبندی به استقلال فرهنگی: در همکاری با پلتفرم‌ها و شرکت‌های تجاری، خطر به محتوای تجاری شدن هویت فرهنگی وجود دارد.

  • محدودیت منابع: برخی دفاتر رایزنی با مشکلات مالی و بودجه‌ای مواجه هستند که بر توانایی‌شان برای تولید محتوای دیجیتال با کیفیت تأثیر می‌گذارد. 

  • پوشش مخاطب نسل جوان: جمعیت جوان در خارج از کشور ممکن است بیشتر جذب محتوای دیجیتال باشد، اما آیا محتوای فرهنگی آنها را جذب می‌کند؟


۵. راهکارهایی برای تعادل میان فرهنگ و فناوری

برای مدیریت بهتر این تنش، چند پیشنهاد مطرح شده است:

  • تدوین سیاست‌گذاری شفاف در سطح وزارت امور خارجه و سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی جهت تعریف اولویت‌های دیجیتال فرهنگی.

  • ایجاد همکاری‌های استراتژیک با پلتفرم‌های بومی و بین‌المللی که هم ارزش فرهنگی را حفظ کنند و هم امکان درآمد دیجیتال فراهم آورند.

  • حمایت از تولید محتوای دیجیتال بومی (کتاب دیجیتال، ویدیو، پادکست) با بودجه اختصاصی رایزنی فرهنگی.

  • ارزیابی تأثیر فرهنگی فعالیت‌های دیجیتال از طریق شاخص‌های کیفی مانند «دلبستگی هویتی شهروندان ایرانی در دیاسپورا» یا «بازتاب فرهنگی محتوا».

جمع‌بندی

سیاست فرهنگی دیجیتال در دفاتر رایزنی فرهنگی ایران نشان‌دهنده یک تقاطع حیاتی میان فرهنگ، هویت و اقتصاد فناورانه است. اگرچه تنش میان اهداف فرهنگی سنتی و منافع اقتصادی واقعی است، اما با طراحی هوشمندانه و مشارکت بین‌المللی می‌توان تعادلی ایجاد کرد که هم میراث فرهنگی ایران را ترویج دهد و هم از ظرفیت اقتصاد دیجیتال بهره ببرد. این رویکرد می‌تواند دیپلماسی فرهنگی را به سمت اثربخشی بیشتر و پایدارتر هدایت کند.

برای مطالعه مقالات بیشتر به سایت خانه متاورس ایران سر بزنید.

دنبال اخبار بیشتر باشید…

نویسنده فرانک فاطمی
درباره نویسنده فرانک فاطمی